Türkiye iktisadına ait olarak Yeni Iktisat Programı’nda yeni temalarla güncellemeler ortaya kondu.

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak Yeni Iktisat Programı’na ait açıklamalarda bulundu. Bakan Albayrak, büyüme, işsizlik ve enflasyon alanına değinerek beklentileri açıklarken, istihdam yaratarak büyümeye de dikkat çekti.

Bakan Albayrak açıkladığı yeni yol haritasında tüm göstergelerin V tipi toparlanmaya işaret ettiğini belirtirken Yeni Iktisat Programı’nın temasının yeni dengeleme, yeni olağan ve yeni iktisat olduğunu söyledi.

Bakan Albayrak’ın yapmış olduğu açıklamaları uzmanlar kıymetlendirdi.

İşte uzman yorumları…

İstanbul Üniversitesi Doç. Dr Kadir Tuna

“Mevcutta baktığınız vakit bu tıp 3 yıllık gayesi belirlemek çok kolay değildir. Bu salgın durumlarının olağan üstü durumları da burada dikkate alınarak maksatlar belirlenmiş. Enflasyon, büyüme cari istikrar ile ilgili gayelere baktığımız vakit bu tabloda bunlar dikkate alınarak şekilllendirilmiş bu son derece değerli. Burada öbür bir öne çıkan salgın sonrası yeni olağanın şartları dikkate alınmış bu değerli Yeni olağanda mevcutta dijitalleşmenin verimliliğin arttırılması yeni çalışma şartlarının esnek çalışma şartlarına ait yasal düzenlemelerin yapılacağının altı çizildi. İş dünyasının bilhassa bu açıklamaları son derece olumlu karşıladığını düşünüyorum. Yeni iktisat programında altı çizili hususa şu eklendi burada ihracatın arttırılması hedefleniyor. Bu da gerçekleştirilirken bilhassa e ticaretin arttırılmasına yönelik değerli adımlar atılacağı görülüyor. Değişim aslında bir çok alanda olacak doğrusunu söylemek gerekirse devletin iktisattaki rolü de değişecek. Özel bölümün yatırım yaptığı ya da iş yapma modeli de değişecek. Türkiye iştirak bankacılığı ve İslami finans konusunda bilhassa son 20 yılda çok kıymetli atılımlar yaptı. Bu finansal istikrar kapsamında iştirak finansın merkezi olunması hedefleniyor. Finansal istikrardan kastedilen kıymetli bir noktada tasarrufların arttırılması. Krediye erişim konusunda da yeni atılımların yapılacağının burada altı çizildi. Burada Exim Bank’ın ve Yatırım ve Kalkınma bankalarının da kıymetinden bahsedildi. Makro ekonomik gayelerimizi gerçekleştiremiyoruz. Bu devirde biz öbür ülkelerden çok farklı hareket ettik. Sıhhat alanında her türlü takviyesi sağladık. 494 Milyar TL’lik takviye paketi de bilhassa ikinci çeyreğe çok olumlu yansıdı ve üçüncü çeyreğe de çok olumlu yansımaya başladı. Öncü göstergeler büyümenin yüksek geleceğini gösteriyor. Şu anki tablolara baktığımız vakit biz olumlu olarak tamamlayacağız. İhracatın arttırılmasında Ticaret Bakanlığımızın bilhassa çok değerli bir hissesi var. Pandemi devrinde dünyanın bir çok noktasına ihracat yapılması epeyce değerli. İhracatla birlikte büyüme hedefleniyor. Önümüzdeki dönem için baktığımız vakit gelecek yıl turizm gelirleri de artacak. Mevcut istihdamı işletmelerde tutma imkanı sağladı. 2021’in başından itibaren de biz olağan şartlara geçeceğimizi umuyorum. Bu programın bence inanç verdi. Yatırım yapacak işletmeler açısından mevcutta 3 yıl netleşen bu tablo içerisinde yatırımlarına devam edeceğini söyleyebiliriz. Hane halkı açısından hane halkının refahına dokunan son derece değerli açıklamalar var bunun tesirlerini de 2021’den itibaren göreceğiz.”

Zeynel Balcı – Hürriyet Gazetesi Muharriri

“2020-2023 devri için öngörülen program “dengelenme, olağanlaşma ve yeni ekonomi” üzerine kurulmuş. Programın baz senaryosu “salgında yeni bir dalga gelmeyeceği ve iktisatların kapanmayacağı” üzerine konseyi. Ayrıyeten karamsar senaryo verilmiş. Baz senaryoya nazaran, 2020 yılı için % 0.3, 2021 yılı için % 5.8, 2022-2023 için % 5 büyüme öngörülmüş. Karamsar senaryo yani salgında yeni dalga ve iktisatların kapanması durumunda % 1.5 küçülme varsayımı kelam konusu. Tarım, lojistik, sıhhat üzere kimi bölümlere özel kıymet atfedilmiş. İstihdam, enflasyon, cari açık ve bütçe açığı öbür kıymetli mevzu başlıkları. Enflasyonda bu yıl için % 10.5 öngörüsü var. Enflasyon gayesini yakalamada kur geçişkenliğine bağlı olarak döviz kurlarının seyri değerli olacak. İşsizlik ise bir mühlet daha yüksek kalmaya devam edecek görünüyor. Makroekonomik maksatlara ulaşmada salgın hastalık ve global iktisadın seyri de belirleyici olacak. Piyasalar ise muhtemelen gerçekleşmelere ve uygulamalara bakacak, ona nazaran reaksiyon verecektir.”

A Para Araştırma Müdürü Erdoğan Turan

“Benim gördüğüm iktisat idaresi maksatlarını 1 yıl ertelemiş, salgın bu türlü bir sonuç doğurmuş. Varsayımlar revize edilmiş. Büyümede en ihtimal senaryoda %0.03’lük büyümeden bahsediliyor. 2022-2023 yılındaki büyüme varsayımlarında bir değişiklik yok. İşsizlikte %11.8 olan sayı %13.8 olarak revize edilmiş. 2021 yılı için 10.6 olan kestirim %12.9 olmuş, 2022 için %9.8 olan beklenti %11.8’e revize edilmiş. Cari istikrarın ulusal gelire oranı… Turizmin cari istikrarda 25 milyar dolarlık olumsuz tesiri var… Tüm dünyanın yaşadığı sorun… Altında da 12.4 milyar dolarlık bir ithalat sayısı var. Bu yıl için cari istikrarın ulusal gelire oranı -3.5’lik sayı beklentisi aktarıldı. Genel çerçevede benim gördüğüm iktisat idaresi salgın nedeniyle uzun vadeli maksatlarını koruyup, kısa vadede beklentilerini 1 yıl sonraya ertelemiş diyebilirim. (3 yeni meydan okuma) Yeni başlığıyla veriliyor zira salgın uzun vadede maksatları koruyor lakin kısa vadede değişiklikleri ‘yeni’ başlık altında verildi. Finansal istikrara çok büyük vurgu yaptı Bakan Albayrak. Uzun vadede ise sürdürülebilir büyüme… Maksat bu.”

Takvim Gazetesi Iktisat Müdürü Faruk Fazilet

“Genel manada bütün iletilere bakınca Sayın Bakan’ın iki şeyi öncelediğini görüyoruz birincisi büyüme ikincisi istihdam. Burada benim önemsediğim şu, 2023 amaçları var Türkiye’nin. Orada da gayeleri ortaya koydu sayın bakan. Bilhassa istihdamda yeni modellerin gündeme geleceğini görüyoruz.”

A Para TV – Hasret Doğaner

“Önümüzdeki devirde çok değerli süreçlerden biri pandeminin tekrar edip etmemesi. Birinci kere tahminen de bir iktisat programında alternatifli senaryo görüyoruz. Bugüne kadarki bütün programlarda sayılar ne kadar dengeli diye bakılıyordu. Sahiden de ayakları yere basan dengeli sayıları görüyoruz. Epey kıymetli tesirli ve ayakları yere basan bir program olduğunu söyleyebilirim.”

Mert Yılmaz – İnfo Yatırım GMY

“Bence en değerli vurgu istihdam odaklı siyasetler. Ve önümüzdeki periyoda ait rekabet ve verimliliğin iyileştirilmesi. Bence Türkiye’nin kıymetli yapısal sıkıntıları. Daima tıpkı şeyleri dönüp konuşuyoruz lakin temelde meseleleri çözecek öteki adımlara gereksinim var. Yapısal ıslahatların altının çizilmesi benim için değerli. Açıkçası bilhassa enflasyon tarafında yıl sonu varsayımını iyimser bulduğumu söylemek isterim. 2020 yıl sonu için… Orada bilhassa son kur atağı ile kestirimin iyimser olduğunu düşünüyorum. Büyüme tarafında 0.3 büyüme öngörüsü var. Orada da güya daha karamsar senaryo üzere lanse edilen, senaryoya daha yakın olduğunu düşünüyorum. COVİD sürecini öngörmek kestirmek kolay değil. Sonuç itibariyle bence en kıymetli kısmı atılmaya başlanan olağanlaşma adımları ki, sayın bakan da o denli lisana getirdi, devam edeceği iletisini verdi. Yavaş yavaş dengelenme sürecinin inşallah içine gideceğiz. Maalesef bu içinde bulunduğumuz periyotta kur konuşuluyor. Zira farklı sıkıntıları var. Kurun enflasyon geçirgenliği var. Bu enflasyon beklentisini iyimser bulmamın altındaki nedenlerden bir tanesi de kurun bugünkü düzeyi. Oradaki stabilizasyonun sağlanması, MB’den gelen faiz artışı, swap düzenlemesi… Atılan adımlar son derece yanlışsız adımlar. 1-2 günlük fiyat hareketine bakarak işte “bu adımlar gerçek adımlar değil” ya da “bu adımlar atıldı fakat bak kâfi sonucu vermedi” halinde pahalandırmak yanlışsız değil. Bu adımlar hakikat adımlar. Zamanlaması tartışılır. Adımların büyüklüğü küçüklüğü tartışılabilir lakin genel manada gerçek adımlar olduğunu ve bu tip düzenlemelere de gereksinim olduğunu söylüyorum.”

Belgin Maviş – Ekonomist

“Özellikle benim dikkatimi çeken pandemide ikinci dalga yaşamazsak atılan adımlarla birlikte dünyaya meydan okuma var. Alternatif senaryonun da olduğu bir YEP programı geldi karşımıza. Buradaki alternatif senaryoda da bilhassa iktisatta toparlamanın muhtemel sekteye uğraması, normalleşmede yaşanacak bozulmalara karşı da bu defa YEP planı işi sağlam tutmuş yere sağlam basmış. Iktisatların kapanmayacağı varsayılarak hazırlanan YEP planına bir alternatif olarak da eklenmiş. Bu da çok değerli. İki kıymetli adım var. Birisi kur geçişkenliğini azaltıcı önlemler. Fiyatlamalar üzerinde önemli bozulmalara neden olan ögeler. Bununla bir arada rekabet kanunda yeni bir yaklaşım getirilecek. Haksız fiyat değerleme konseyi kurulacak. Bu, tedarik zincirindeki bozulmaların önüne geçecek ve enflasyonda önemli manada çabayı beraberinde getirecek. 2023 için enflasyon maksadını 4,9 olarak tutturabilmek hayli kıymetli. Fakat şunu da söyleyebilirim 2022 de en az 2023 kadar savlı bir gaye. Şayet pandemide ikinci bir atak yaşanıp ekonomilerde bir bozulma olmazsa Türkiye bu durumda istihdamdan enflasyona kadar önemli bir meydan okuma içinde.”

Işık Ökte – Stratejist

“Ben YEP’na bilhassa yapısal dönüşüm konusunda atılan adımları önemsiyorum. Programda önemli biçimde istihdam tarafında adımların açıklandığı ve yeni iktisada geçileceğin açıklandığı yerler çok kıymetli. Birebir vakitte finansal istikrar konusunda da bilhassa kıymetli atılacak adım olarak dolarizasyonun aşağı çekilmesi ve TL bazlı sermaye piyasalarındaki adımların önemsendiği bir kısım vardı. O uzun vakittir bizim de piyasa oyuncuları olarak en çok dikkat çektiğimiz kısımlardan biri. Bizim bankacılık bölümünün yerine sermaye piyasalarının gelişimini, çok önemsedim. E-ticarete ve dijital dönüşüme Sayın Albayrak’ın vurgu yaptığı yerleri çok önemsedim. Enflasyon fiyatlaması 2021 yılı için %8 iyimser bir tablo üzere karşımıza çıksa da aslında yapılabilecek bir şey. Bence %8 gerçekçi ve başarabileceğimiz bir şey.”

Orkun Gödek – Deniz Yatırım Strateji Kısım Müdürü

“Açıkçası büyüme tarafında olumlu olabileceğine yönelik bir atıf vardı. Zati 2 ihtimale de çalışılmış. Daha evvel olmamıştı. Yakın devirdeki çalışmalarda da alternatif çalışmalar sunuluyordu. Güzel oldu. En berbat durumda %1.5 daralma olabilir diye lakin ‘Ana senaryomuz bu değil’ dedi Bakan Beyefendi. Büyüme bu sene az çok belirli oldu. 2., 3. çeyrekteki kredi beslemesiyle birlikte… Bunu az çok bekliyorduk. Gelecek yıl piyasaların 1 puan daha üstünde… Fakat orada da turizme bir atıf yapıyor. Esasen turizmde bir toparlanma bekliyoruz. Seyahat gelirleri yaklaşık 2 katına geliyor. Gelecek yıl büyümesine gidilirken de 1 puan işsizlikte düşüş öngörülüyor. Fakat olağana dönüş bu pandemi içinde bu kadar kolay kolay çıkar mı, vakit içinde sorgulanacak. Devlet gayeleri yol gösterme ve piyasacıların 1 puan önünde olur rotayı çizmek için. Enflasyon mesela tek hane gelecek yıl içinde. Demek ki çok önemli bir kur geçişi tesiri beklenmiyor. Sunumda yerlileştirme, kur geçişini azaltma benim dikkatimi çekti. Bir de e-hizmetler de yeni sisteme de ayak uydurma isteği… Bu kıymetli. Pandemi sonrasında dünyanın geçişi 4-5 yıllık bir gürültülü bir vakit olacak.”

Cüneyt Paksoy – Stratejist

“Sayın bakanımız da söyledi 2020’ye başlarken biz disiplin dengelenme sonrası değişimi maksat alıyorduk. 2020’nin birinci çeyreğine iyi bir büyümeyle de girdik aslında. Sonra bütün dünya için bariz hale gelen ve her şeyi değiştirme potansiyeli içeren yeni bir periyoda geldik. Virüs süreci. Hala de o sürecin içindeyiz hem küresel ölçekte hem iç ekonomimiz üzerinde önemli tesirleri olan bir süreç. Yeni, normaller ve bu yeni olağanlara alışma süreci. Bir defa yeni olağanların getirdiği sorunlarla öncelikle gayret edeceksiniz ondan sonra kazanımlarınızı artırarak virüs sorası yeni dünya sisteminde iyi bir yer alacaksınız. Üç ana amacı var. Sürdürülebilir büyüme, enflasyonla çaba ve istihdam. Bugüne kadar alınan bütün önlemlerin emeli bu. Sürdürülebilir büyümeden uzaklaşmamak. Bence bu paketin en kıymetli özelliği, ölçülebilir bir istikrar üzerinde her şey kurgulanmış.”

Hürriyet