Kemaliye bana Toroslar’ın düğmeli konutlarıyla meşhur İbradı ilçesini ve biraz da Safranbolu’yu hatırlattı. Keban Baraj Gölü kıyısında bir vadi üzerinde konumlanmış olan Erzincan’ın bu eşsiz ilçesi, Doğu Anadolu’nun yüksek ve engebeli bir bölgesinde. Zati dünyanın en büyük kanyonlarından birine mesken sahipliği yapıyor.

Sokaklarda maniler asılı

Osmanlı hâkimiyetinin görüldüğü devirde bu yöreye ‘sırt’ manasına gelen ‘Eğin’ ismi verilmiş. 1922’deyse ismi Atatürk’ten esinlenilerek ‘Kemaliye’ olarak değiştirilmiş. Bunu öğrenince Kemaliye daha hoş ve manalı geldi. Doğu Anadolu’da gezilecek yerler listenize Kemaliye’yi kesinlikle eklemelisiniz. Kemaliye’deki birinci durağımız çok romantik bir nokta. Mani Yolu ismini verdikleri yolda direklere asılan çeşitli maniler var. Osmanlı periyodunda erkeklerin büyük bir kısmı İstanbul’a gitmiş çalışmaya. Arkasında kalan eşleri ve nişanlıları bu manilerle hasretlerini lisana getirmişler. Manilerin büyük bir kısmında ‘ela gözlü yâr’ geçmesi dikkatimi çekti. Demek ki Kemaliyelilerin birçok ela gözlüymüş. Mani Yolu’nun karşısında Kemaliye’nin kültürel kimliği için ehemmiyet taşıyan dut ağaçları dikili.

Fırat’a bakan konutlar

Buz üzere soğuk havada hayli bir dolaştıktan sonra içim ısınsın diye kendimi sobalı bir kahvehaneye atıyorum. Kahvede güler yüzle karşılıyorlar beni. Çabucak soba başına oturtup çay ikram ediyorlar. Ben de kıssalarını anlatmalarını istiyorum. Burası vaktinde kent kulübüymüş ve yalnızca üye olanlar girebiliyormuş. Yüzlerinde bir gülümseme ve gururla ‘Düğün Dernek’ sinemasının Kemaliye’de çekildiğini söylüyorlar. Duvarlara da sinemanın kahvede çekilen kısımlarının fotoğraflarını asmışlar. Bir de Kemaliye’nin halısıyla meşhur olduğunu öğrendim. Her yıl ‘Halı Festivali’ düzenleniyormuş. Atkı ipliğinin mavi boyalı olması ve kenar püsküllerinin saç örgüsü yapılması farklı kılıyor halılarını.

Kemaliye’nin en çok meskenlerini sevdim. Fırat’a bakan ahşap konutlar mükemmel bir mimariye sahip. Arazinin kısıtlı olması nedeniyle set set yapılanmışlar. Tek katlı yerine iki, üç ya da dört katlı meskenler tercih edilmiş. Eğimli yere yaslanmış meskenlerin hiçbiri birbirinin görünümünü kapatmıyor. Ayrıyeten varlıklı ailelerin konutlarıyla yoksul ailelerin meskenleri ortasında da çok fark yok.

Kemaliye meskenleri genelde üç katlı. Bahçeye açılan alt katları soğukluk, kiler ve odunluk olarak kullanılıyor. Ana katlarda hayat alanları olan divanhane, selamlık, sofa ve mutfak var. Konutların en üst katı tarımdan elde edilen eserlerin işlenmesi için kullanılırmış. Meskenler ortasında gezinirken en çok dikkatimi çeken özellikleri kapıları ve kapı tokmakları oldu. İki türlü tokmak var. Biri bayanlar, başkası erkekler içinmiş; bayanlar için olanı ince, erkekler için olanı kalın ses çıkarıyor.

Şahane görüntü, pek çok aktivite: Karanlık kanyon

800 metre yüksekliğindeki kayaların duvar üzere yükseldiği kanyonda, Fırat Nehri’nin kıvrılarak aktığı kusursuz bir görüntü eşliğinde çay içebilirsiniz. 9 kilometre uzunluğundaki Karanlık Kanyon dünyanın en büyükleri ortasında. İlçe merkezine yalnızca 3 kilometre uzaklıkta. Karanlık Kanyon’da tekne çeşitleriyle birlikte rafting, kano ve base jump üzere sportif faaliyetler de yapılabiliyor; en çok ilgi gören etkinlikse zipline.

Bunları da görün

Taşyol: Kemaliye’yi, Divriği-Sivas güzergâhından Ankara-İstanbul tarafına bağlayan bir yol projesi olarak başlamış Taşyol ve üretimi 132 yıl sürmüş. Kayalar oyularak yapılan Taşyol, dünyanın en kuvvetli yolları ortasında gösteriliyor.

Atatürk Kültür Merkezi: Yaklaşık 100 yıllık bir geçmişi var. Saçak altlarındaki ahşap süslemeleriyle mimarisi çok hoş. Merkezde konser, tiyatro ve konferans üzere çeşitli etkinlikler düzenleniyor.

Kemaliye Müzesi: Uzun bir müddet cezaevi olarak kullanılan bina sonradan müzeye dönüştürülmüş. Etnografya Müzesi olarak hizmet veriyor. Ayrıyeten en alt katında halıcılık atölyesi var.

Orta Cami ve Kadı Gölü: Kemaliye su kaynaklarının bol olduğu bir yer. 17’nci yüzyılda yapıldığı düşünülen Orta Cami, Kadı Gölü kıyısında. Hayran kalacağınız kubbesiyle görülmeye bedel. Gölde su değirmenleri de var.

Hürriyet