Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Aylık Fiyat Gelişmeleri Raporu’na nazaran, temel mal pahalılığı tüm alt kümelerde yükselirken, hizmet pahalılığı olağanlaşma sürecinin etkilediği kalemler öncülüğünde arttı.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) haziran ayında Tüketici Fiyat Endeksi’nin (TÜFE) yüzde 1,13 arttığını ve yıllık pahalılığın 1,23 puan yükselerek yüzde 12,62 olduğunu açıklamasının akabinde TCMB’nin Haziran Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu da yayımlandı.
Rapora nazaran, güç fiyatları milletlerarası petrol fiyatlarındaki toparlanmaya bağlı olarak artarken, besin yıllık pahalılığı yatay bir seyir izledi. Temel mal pahalılığı tüm alt kümelerde yükselirken, hizmet pahalılığı olağanlaşma sürecinin etkilediği kalemler öncülüğünde arttı. Bu görünüm altında B ve C göstergelerinin yıllık pahalılığı ve eğilimi yükseldi. Bu periyotta B ve C endekslerinin yıllık değişim orantıları sırasıyla 0,74 ve 1,32 puan artarak yüzde 11,95 ve yüzde 11,64 olarak gerçekleşti.
Alt kümelerin yıllık tüketici pahalılığına ekleri incelendiğinde, bir evvelki aya nazaran temel mal, güç ve hizmet ekleri sırasıyla 0,58, 0,45 ve 0,23 puan arttı, besin kümesinin katkısında sarih bir değişim olmadı.
Mevsimsellikten arındırılmış olgularla 3 aylık ortalamalara nazaran B ve C göstergelerinin eğilimlerinde artış gözlendi. Bu periyotta hem hizmet hem de temel mal kümesinde pahalılık eğilimi yükseldi.
KİRA YILLIK PAHALILIĞINDA YAVAŞLAMA EĞİLİMİ SÜRÜYOR
Hizmet fiyatları haziran ayında yüzde 2,09 arttı, küme yıllık pahalılığı 0,48 puan yükselişle yüzde 11,76 oldu. Yıllık pahalılık, kira dışındaki alt kümelerde arttı. En bariz yükseliş, ulaştırma kümesinde kaydedildi. Ulaştırma hizmetlerinde sıradanlaşma süreci ile birlikte uçak bileti (yüzde 12,39) ve kentler arası otobüs fiyatlarındaki (yüzde 23,52) artışlar öne çıktı.
Kapasite sınırlamasına tabi olan lokanta-otel kümesinde, gerek yiyecek ve içecek hizmetlerinde gerekse konaklama hizmetlerinde fiyatlar yükseldi. Sair hizmetler kümesinde ise eğitim ve paket tipler ile berber ve kuaför hizmetleri fiyatlarındaki artışlar dikkati çekti. Haberleşme hizmetleri fiyatlarındaki artışta posta hizmetleri, telefonla görüşme ve internet fiyatı öne çıktı. Kira yıllık pahalılığında yavaşlama eğilimi bu periyotta de devam etti.
GÜÇ YILLIK PAHALILIĞI YÜZDE 9,12’YE ULAŞTI
Temel mal kümesi yıllık pahalılığı, haziran ayında 2,13 puan artarak yüzde 11,39 oldu. Bu periyotta yıllık pahalılık tüm alt kümelerde yükseldi. Fiyatlar üzerinde, birikimli döviz kuru tesirleri ve salgına bağlı ünite maliyet artışları ile sıradanlaşma süreciyle birlikte kimi kümelere yönelik güçlenen talep de tesirli oldu.
Dayanıklı mal kümesi fiyatları, araba, beyaz eşya ile başka elektrikli ve elektriksiz aletlerin öncülüğünde yüzde 2,88 artarken, giyim ve ayakkabı kümesi fiyatlarındaki değişim yüzde 1,15 ile tarihî ortalamanın üzerinde gerçekleşti. Bu devirde vesair temel mallarda da fiyatlar bir evvelki aya nazaran bariz bir orantıda arttı.
Güç kümesi fiyatları haziranda yüzde 2,62 arttı. Bu devirde memleketler arası petrol fiyatlarındaki toparlanmaya bağlı olarak akaryakıt ve tüp gaz fiyatları sırasıyla yüzde 6,59 ve yüzde 3,58 yükseldi. Başkaca, bu devirde şebeke suyu fiyatları yüzde 1,75 artış kaydetti. Bu gelişmeler ile güç yıllık pahalılığı, 3,89 puan yükselerek yüzde 9,12’ye ulaştı.
TAZE MEYVE VE ZERZEVAT DIŞI BESIN KÜMESINDE YILLIK PAHALILIK AZALIŞINI SÜRDÜRDÜ
Besin ve alkolsüz içecekler yıllık pahalılığı, haziran ayında 0,06 puan artarak yüzde 12,93 oldu. İşlenmemiş besin fiyatlarındaki mevsimsel düşüşün geçen yıla kıyasla daha sonlu olması sonucunda küme yıllık pahalılığı yüzde 12,29’a yükseldi. Bu gelişmede, taze meyve yıllık pahalılığındaki azalışa rağmen zerzevat yıllık pahalılığının yüzde 21,39’a yükselmesi belirleyici oldu.
Öbür işlenmemiş azık kümesinde bakliyat, kuru yemiş ve pirinç fiyatlarındaki yükselişler devam ederken, son aylarda sarih olarak artan al et fiyatları haziranda geriledi. İşlenmiş azık kümesinde ise aylık fiyat artışı son periyoda kıyasla daha ılımlı gerçekleşirken (yüzde 0,58), baz tesirinin de desteğiyle işlenmiş azık yıllık pahalılığı yüzde 13,41’e geriledi. Bu gelişmelerle taze meyve ve zerzevat dışı azık kümesinde yıllık pahalılık azalışını sürdürdü.
Minimum maktu Şahsi Tüketim Vergisi’nin mayıs ayında yükseltilmesinin bu periyoda sarkan tesiriyle tütün eserleri fiyatları haziranda yüzde 0,92 nispetinde arttı. Bu kümede yıllık pahalılık bir ölçü yükseldi.
Yİ-ÜFE
Yurt içi üretici fiyatları haziranda yüzde 0,69 arttı, yıllık pahalılık yüzde 6,17 oldu. Yakın periyottaki döviz kuru görünümüne de bağlı olarak petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının mevsimsellikten arındırılmış eğilimi bu devirde azaldı. Ana sanayi kümelerine nazaran incelendiğinde, yıllık pahalılık dayanıklı ve dayanıksız tüketim mallarında gerilerken, güç ve kapital malları kümelerinde yükseldi, ara malında yataya yakın seyretti.
Aylık bazda, güç fiyatlarındaki artışta milletlerarası petrol fiyatlarındaki görünüme bağlı olarak rafine edilmiş petrol eserleri ve ham petrol ile gaz imalatı fiyatları belirleyici oldu. Anapara malları kümesinde motorlu kara taşıtları ile kesim ve aksesuarlarının yanı sıra makineler, dayanıksız tüketim mallarında fırın eserleri ve unlu mamul fiyatlarındaki artışlar tesirli oldu.
Ara malları fiyatlarındaki düşüşte demir-çelik ve ferro alaşımlar, dokumacılık ipliği, temel kimyasallar ve kağıt eserleri öne çıkarken, dayanıklı tüketim malları fiyatları sair noktalarda sınıflandırılmamış ulaşım araçları öncülüğünde geriledi. Özetle, haziran ayında üretici fiyatlarının yıllık pahalılığı artarken, ana eğilimi yavaşladı.
Hürriyet
