Dünyayı ve Türkiye’yi tesiri altına alan Koronavirüs pandemisi sürecinde 2020 yılında haksız rekabet ortamı yaratanlara ve pandemi fırsatçılarına Rekabet Heyeti tarafından 2.5 milyar TL idari ceza kesildi. Rekabet Kurumu Başkanlığı misyonuna 2019 yılında gelen Birol Küre, pandemi sürecinde yaşanılanları ve pandemi sonrasında dünyayı ve Türkiye’yi bekleyen rekabet ortamını anlattı. Internet ihtilalinin yerini taşınabilir ihtilale bıraktığını, alışverişin yüzde 40’ının e-ticaret üzerinden yapılacağının öngörüldüğünün altını çizen Küle, Türkiye’nin yatırımcıları çekebilmesi için de Rekabet Hukuku kurallarını faal biçimde uygulaması gerektiğini vurguladı.
Şirketler ortasındaki rekabete pademinin tesiri nasıl oldu?
Pandemi, günlük rutinlerimizde, hayatlarımızda ve doğal ki bunun yansıması olarak tüm ülke ekonomilerinde aksaklıklar yarattı. Salgın sırasında üretim ve dağıtım süreçlerinde, özcesi arz zincirinde karşılaşılan bozulmalarla birlikte bilhassa hijyen ve temel tüketici eserlerinde süratli fiyat artışları ortaya çıktı. Ayrıyeten şirketler ortasında bilgi değişimi muahedeleri, rakipler ortasında işbirliği muahedeleri ve bilhassa güç duruma düşen şirket sayılarındaki artış ile birlikte bu istikamette birleşme ve devralmalarda da artışlar yaşandığını gözlemledik.
Siz bu devri nasıl yönetiyorsunuz?
Evvela dünyanın ve ülkemizin yaşadığı pandemi kaynaklı türbülans, aktif bir rekabet hukuku uygulamasının ne kadar kıymetli olduğunu gösterdi. Çünkü piyasa iktisadına yüklenen manaların gerçeğe dönüşmesi ve tüketicilerin refahına katkı sağlamasının en başat şartı aktif bir rekabetin tesisidir. Aksi durum tekellerle, kartellerle biçimlenmiş, tüketicilere bir yararı olmayan yozlaşmış bir kapitalizmdir. İşte bu nedenle, bizim “rekabet hukuku kurallarını uygulayarak faal rekabeti tesis etmek” olarak tabir ettiğimiz asli vazifemiz de aslında hem piyasa iktisadının hem de tüketicinin en büyük düşmanı olan kartellere, tekellere ve buna emsal tesir gösteren uygulamalara karşı çaba etmektir. Bu türlü bir krizden en çok etkilenenler hiç kuşkusuz tüketiciler oldu zira hem virüse yakalanmaktan korktular hem de bilhassa hijyen ve temel tüketici eserlerinde yaşanan fiyat artışları ve çeşitli haksız ticaret uygulamalarına maruz kaldılar.
ALIŞVERİŞİN YÜZDE 40’I E-TİCARETLE YAPILACAK
Pazar yeri üzere alışveriş ortamlarındaki rekabet kuralları ne olmalı?
Rekabet Şurası, salgın periyodundan sonra e-ticaret pazar platformlarıyla ilgili bir dal incelemesi başlattı. E-ticaret alanındaki rekabetin şekillenmesinde ve dönüşmesinde e-pazaryerlerinin yadsınamaz bir rolü bulunuyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) araştırmaları günümüzde her beş internet kullanıcısından birinin e-ticaret kanalıyla alışveriş yaptığını gösteriyor. Bu oranın süratle artarak gelişmiş ülkelerde olduğu üzere yüzde 40’a ulaşacağı öngörülüyor. Çok kısa müddette satıcı ve tüketici anketlerini kamuoyu ile paylaşmayı planlıyoruz. Bu vesile ile e-pazaryerlerini kullanan tüketicilerimizden ve bu platformlarda yer alan satıcılarımızdan anketlerimize iştirak sağlamalarını rica ediyorum.
GOOGLE KARARIMIZ MEMLEKETLER ARASI SEVİYEDE EMSAL OLDU
Google’a ceza kestiniz. Cezalar ne kadar caydırıcı oluyor?
Google hakkında ceza kararı verilen halihazırda 3 kararımız var; Google Android, Google Shopping ve Google Adwords. Bu kararlarda idari para cezalarının ötesinde pazardaki aktif rekabetin tesis ve temininin sağlanması maksadıyla Google’a çeşitli formlarda hayli değerli yükümlülükler getiriliyor ve bu yükümlülükleri karşılamaması durumunda Android kararında olduğu üzere Google tekrar idari para cezası ile yüzleşmek durumunda kalabiliyor. Tüm bunlar birlikte düşünüldüğünde kararların epey caydırıcı tesirleri olduğu söylenebilir. Google Adwords kararında Google’a kanunu ihlal ettiği için yaklaşık olarak 197 milyon TL idari para cezası verildi. Bu karar ile Google’ın, genel arama sonuç sayfasının üstünde reklam olduğu belgisiz olan metin reklamlarına ağır formda yer vererek Google’a reklam geliri getirmeyen organik sonuçların içerik sunma hizmetleri pazarındaki faaliyetlerini zorlaştırdığına karar verildi. Milletlerarası seviyede bakıldığında bu bahisle ilgili bizim dışımızda karar almış öteki bir rekabet otoritesi bulunmamakta. Bizim kararımızın milletlerarası seviyede emsal bir karar olacağını söyleyebiliriz.
Aldığınız kararların yarattığı ekonomik büyüklük ne kadar oldu?
OECD standarlarına nazaran yaptığımız hesaplamaya nazaran Rekabet Kurumu olarak Şura kararları sonucunda sağlanan ekonomik yarar 2017 yılı için 2,68 milyar TL, 2018 yılı için ise 3,87 milyar TL olmak üzere anılan iki yıllık periyot için toplam 6,55 milyar TL olarak kestirim edilmiştir. Bu da anılan periyotta yıllık ortalama 3,28 milyar TL meblağında bir yarar yaratıldığı manasına gelmektedir. İlgili periyotta Kurum, gerçekleşen bütçe harcamalarının yaklaşık 51 katı kadar tüketici yararı sağlamıştır.
2.5 MİLYAR LİRA CEZA KESİLDİ
Bu periyotta haksız ticaret uygulamaları ne kadar arttı??
Bu yıl 60’a yakın ön araştırma, 30 civarında soruşturma başlattık. Tamamlanan soruşturma sayımız 34 ve bu yılın başından bugüne kadar Rekabet Heyeti tarafından kanunu ihlal eden teşebbüslere yaklaşık 2.5 milyar TL idari para cezası verildi. Bugün itibariyle 48 devam eden soruşturma belgemiz var. Bunlardan 20 adedinde ise sona yaklaştık. Başta taze meyve ve zerzevat pazarı olmak üzere besin bölümünde yaşanan çok fiyat artışlarını Rekabet Kurumu olarak yakından izlediğimizi ve ihlal ile karşılaşılması durumunda ilgili piyasa aktörlerinin cezalandırılacağını kamuoyuna açıkladık. Mayıs başında birçok zincir market ve bu marketlerin tedarikçileri olan 29 teşebbüs hakkında bu teşebbüslerin, Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’u ihlal edip etmediklerinin belirlenmesi gayesiyle bir soruşturma başlattık.
Maske, eldiven fiyatları ile ilgi de çok şikâyet olmalı
Salgın ile hayli öne çıkan dallardan biri tıbbi, hami ve kumaş maskelerin üretimi. Bahse mevzu pazarda gerçekleşen yüksek fiyat artışlarına yönelik soruşturmamızda sona yaklaştık diyebiliriz. İlaveten maske kumaşı üretiminde faaliyet gösteren 6 teşebbüs hakkında başlatılan soruşturma süreci hala devam ediyor.
ARTIK TEKNOLOJİ ŞİRKETLERİ VAR
Rekabette neler yaşanıyor?
Klasik manada faaliyet gösteren şirketlerin yerini teknoloji şirketleri aldı. Son yıllarda verdiğimiz kararlardan ve yürüyen soruşturmala-rımızdan (Google, Sahibinden, Yemek Sepeti gibi) da anlaşılacağı üzere pazar yerlerinden işletim sistemlerine, arama motorlarına kadar platform iktisadına husus olan tüm alanları her zamankinden daha yakın takip ediyor, gerekli durumda soruşturma ve incelemeleri-mizle müdahalede bulunuyoruz.
TAŞINABİLİR İHTİLAL VAKTİ
Toplumsal medya yeni rekabet alanı…
Evet, dijitalleşmeyle birlikte değişen tüketici davranışları, işletmeler için de yeni iş alanları, yeni rekabet bağlantıları doğuruyor. Facebook ve Instagram üzere platformlar her ne kadar birer toplumsal paylaşım platformları olsalar da tek işlevlerinin bu olmadığı, kıymetli bir ekonomik aktör haline geldikleri hatta demokratik süreçlere tesirlerinin bile sorgulandığı bir sır değil. Bugün baktığımız vakit dünyanın en büyük firmalarının Google, Amazon, Facebook üzere yalnızca 15-20 yıllık maziye sahip şirketler olduğunu görüyoruz.
REKABET ŞARTLARI HAYLİ DEĞERLİ
Türkiye yeni yatırımcıları şu ortamda nasıl çekecek?
Sağlıklı büyüme için kartellerin ve monopollerin hâkim olmadığı piyasaların varlığı elzem. Rekabet Kurumu olarak kartelleşmeyi ve tekelleşmeyi engelleyerek tüketicilerin refahı için çalışan piyasaların varlığını temin etme yolunda bir garanti olduğumuzu rahatlıkla söyleyebilirim. Bunun yanında yatırımcıların yatırım kararlarını belirlerken dikkate aldıkları ögelerden biri, rekabet hukuku kurallarını tesirli bir formda uygulayan bir rekabet otoritesinin varlığıdır. Çünkü bu durum, ilgili ülkedeki kamu otoriteleri tarafından piyasalarda faaliyet gösteren tüm teşebbüslere eşit kaideler sunulacağı, lokal teşebbüslere ayrımcı davranılmayacağı istikametinde yatırımcıya itimat vermekte ve böylelikle ülkeye yabancı yatırımcıların girişine katkı sağlamakta.
KARTELLERE YER YOK
Direkt yabancı yatırımlar için uygun ortam yaratılması konusunda da üzerimize düşen misyonu titizlikle gerçekleştiriyoruz. Türkiye’de istikrarlı bir büyüme ve kalkınma için yapısal ıslahatların değerinden sıklıkla bahsedilir. Yapısal ıslahat demek aslında bir manasıyla da kartellerin, yoğunlaşmaların ve monopollerin olmadığı faal işleyen mal ve hizmet piyasalarının varlığı demek. Bu türlü pazarlarda fiyatlar yalnızca üst istikametli değil aşağı taraflı de esnektir ve pazarları tahakküm altına alabilecek firmalar yoktur. İşte bu amaçlar doğrultusunda, gelen şikayetlerin yanı sıra bizler de kamu kaynaklarının daha faal kullanımı bakımından stratejik önceliklerimizi belirliyor ve bir manada faal rekabeti tesis etmek ismine yapısal ıslahatları bölüm özelinde de gözetiyoruz.
12 YAŞINDAN BERİ ÇALIŞIYORUM BİROL KÜLE KİMDİR?
1964 yılında Ankara’da dünyaya geldim. Çocukluğum Ankara’da geçti. Babam Hava Kuvvetleri Komutanlığı’nda teknisyen, annem mesken hanımı ve üç ablam var. 12 yaşımdan sonra her yaz ailemin uygun bulduğu bir işte çalıştım. Birinci kazandığım para ile ailemin bütçesine katkıda bulunduğumu hatırlıyorum ve daima bu türlü devam etti. Birinci orta lise ve akabinde Hacettepe Üniversitesi İktisat kısmı. Daha sonra Bilgi Üniversitesi’nde Bankacılık ve Finans kısmında yüksek lisans eğitimi aldım.
Pekala ya iş hayatı?
İştirak Bankacılığı alanında çalışmak isteğim nedeniyle Al Baraka Türk’te birinci profesyonel iş hayatıma başladım. Birinci kamu deneyimim ise 2010 yılında Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’nda tahsilat dairesi lideri olarak vazife almam ile başladı. Sermaye Piyasası Kurulu’nda uzun yıllar üst seviye yöneticilik yaptım. Bugün ise Rekabet Kurumu Lideri olarak karşınızdayım.
Aileniz? Eşiniz çalışıyor mu?
Eşim eczacı, 3 kızımız var. En büyük kızım diş doktoru, ortanca kızım ideoloji alanında lisans eğitimine devam ediyor, en küçük kızımız ise şimdi ilköğretim çağında.
Hürriyet
